Rozłożona w środkowym odcinku rzeki Biała gmina Ciężkowice zajmuje przyległe do doliny rzecznej fragmenty dwóch krain geograficznych, są to Pogórze Ciężkowickie (po prawej stronie) i Pogórze Rożnowskie (po lewej). Wśród wielu osobliwości jakie kryją w sobie te dwa mezoregiony wyróżniają się zasoby świata przyrody nieożywionej, po prostu skalne zabytki. O ile formy skalne Pogórza Ciężkowickiego są bardziej znane (vide rezerwat „Skamieniałe Miasto”), to ostańce Pogórza Rożnowskiego pozostają nieco w cieniu swych ostańcowych kuzynów z drugiej strony Białej.

W stosunkowo łagodnych, a lesistych wzgórzach Pogórza Rożnowskiego spotkać możemy dwie wybitne grupy piaskowcowych wychodni skalnych, są to „Diable Boisko” w Pławnej i „Wieprzek” w Siekierczynie. Swymi odsłonięciami znaczą symbolicznie pradawne powierzchnie wierzchowin ukazując zarazem budowę wnętrza Pogórza. Wybierzmy się zatem na ich bliższe poznanie, będzie to ciekawa wycieczka.

Diable Boisko
By dotrzeć do pierwszej ze skałek trzeba wyruszyć zielonym szlakiem turystycznym rozpoczynającym swój bieg z miejscowości Pławna w dolinie Białej. Pnąc się łagodnie podnoszącym się bocznym ramieniem wzgórza Styrek (430 m), osiągniemy na wysokości 360 m nad osiedlem Zagórze po około 1 godz. marszu, interesujący nas obiekt.

Pośród lasu widać fantazyjnie wykształconą formę skalną, jedyną taką wśród piaskowcowych wychodni w Beskidach i na Pogórzu. W potężnej ławicy skalnej gruboławicowych piaskowców ciężkowickich płaszczowiny śląskiej powstała forma mostu, którego przęsło jest wierzchnią – stropową warstwą całego odsłoniętego piaskowcowego bloku.

Pierwotnie była tu zapewne jaskinia, lecz w wyniku ruchów masowych oraz różnorodnych procesów wietrzenia, a niewykluczone że przy pomocy ludzkiej, wykształciła się współczesna skalna konstrukcja. Skałka „Diable Boisko” w roku 2004 została uznana za pomnik przyrody nieożywionej. Trudno się dziwić takiej nazwie, ponieważ wytworzona w złożu piaskowca brama, sprawia wrażenie wrót do piekieł, a placyk z piaskiem zalegającym w rejonie wychodni (zwietrzała skała) był ponoć miejscem gier i zabaw miejscowych diabłów.

Na wierzchowinie Styrku szlak zielony dociera do szlaku niebieskiego, który teraz przejmuje przewodnictwo wycieczki sprowadzając nas do Kąśnej Dolnej i dworku I.J. Paderewskiego. W Kąśnej Dolnej warto wykorzystać dla przebycia dalszej trasy rower, stąd prowadzi bowiem do skały „Wieprzek” żółty szlak rowerowy, trasa długości około 10 km.

Wieprzek
Przez Kąśna Górną i Siekierczynę docieramy na wschodni grzbiet Jamnej (490 m), którym przebiega czerwony szlak pieszy Jamna – Bogoniowice. Stąd już tylko 1 km do okazałej wychodni piaskowca, która z racji swych obfitych kształtów nazwana została „Wieprzkiem”.

Skałka zalega na wysokości 430 m n.p.m., wykształcona jest w postaci potężnego stołu wierzchowinowego (równa powierzchnia stropowa) o długości 52 m, wysokości 6 do 9 m. Ta forma skalna wypreparowana została w piaskowcach ciężkowickich serii śląskiej, są to piaskowce i zlepieńce gruboławicowe. Ze względu na swe rozmiary i ciekawe formy ukształtowania powierzchni (struktury komórkowe i arkadowe), skałka od 1987 r. stanowi pomnik przyrody nieożywionej. Czas i warunki atmosferyczne sprawiły, iż wyglądający jak mur skalny zabytek podzielił się na części. Pierwotne pionowe szczeliny strukturalne systematycznie się powiększając uczyniły z zwartej skalnej wierzchowiny trzy samodzielne już dziś skały. Łatwo zauważyć też można poziome warstwowanie, szczególnie w obrębie pierwszej ze skał. Niejednolita ich odporność na czynniki wietrzeniowe sprawiła, że skały zewnętrzne posiadają formę grzybów, środkowa zaś kształt baszty.

Skałkę „Wieprzek” trudno objąć jednym spojrzeniem ze względu na jego długość, ponadto zabytek ten otacza zewsząd las, a i na samych skałkach wyrosły sosnowe samosiejki. O ile „Diable Boisko” powstało za sprawą diabłów, to jak chce legenda w skałkę „Wieprzek” zamienił się autentyczny warchlak, o którego pokłóciło się dwóch kupców przypisując sobie do niego prawo własności. W gniewie wypowiedzieli słowa, które zadziałały jak klątwa i wieprzek skamieniał, stoi po dziś dzień. Inni zaś mówią, że miano skałki wzięła się od lasu, który nazywano Wieprzykiem.

Czesław Anioł

Piśmiennictwo:
Z. Alexandrowicz – Skałki piaskowcowe Zachodnich Karpat Fliszowych
Cz. Anioł – Diable skały i skalne grzyby w Beskidach i na Pogórzu, rękopis 2005 r.

Źródło informacji: www.it.dunajecbiala.pl