W czasie zajęć edukacyjnych na temat nietoperzy zawsze zadajÄ™ pytanie, jak postrzegamy te zwierzÄ™ta? Czy sÄ… lubiane, czy też nie, jak wiele jeszcze przesÄ…dów i uprzedzeÅ„ funkcjonuje w naszej kulturze? Niestety wciąż w wielu odpowiedziach kryje siÄ™ niechęć lub nawet strach przed tymi maÅ‚ymi ssakami. Jedna z grafik Francisko Goy`i pod tytuÅ‚em „Gdy rozum Å›pi, budzÄ… siÄ™ potwory”, doskonale ilustruje problem.

„Gdy rozum Å›pi, budzÄ… siÄ™ potwory”
Francisko Goya y Lucientes
(„Kaprysy” 1779)

W rozwiniÄ™ciu tytuÅ‚u autor pisze; „Wyobraźnia pozbawiona rozumu rodzi niemożliwe potwory ()”. Na szczęście wiedza na temat nietoperzy siÄ™ zwiÄ™ksza, coraz lepiej też poznajemy ich rolÄ™ w Å›rodowisko naturalnym. W koÅ„cu coraz wiÄ™cej ludzi obdarza sympatiom te skryte i delikatne zwierzÄ™ta. Dla tych ludzi oraz wszystkich zainteresowanych przyrodÄ… Pogórze Ciężkowicko – Rożnowskie jest szczególnie bogatym i interesujÄ…cym miejscem.

Absolutnie wyjÄ…tkowym w naszym rejonie jest Rezerwat „Diable SkaÅ‚y” w Bukowcu, gdzie w Jaskini Diabla Dziura znajduje siÄ™ jedno z liczniejszych zimowisk podkowca maÅ‚ego (120 osobników). Ważniejsze stanowiska w regionie to jeszcze Nowy WiÅ›nicz (okoÅ‚o 50), a także BruÅ›nik, PaleÅ›nica oraz sporadycznie Bobowa i Ciężkowice

Po katastrofalnym spadku liczebności podkowca małego w Polsce (od 1950 do 1980 roku aż o 90%!), w ostatnich latach sytuacja wyraźnie się poprawiła. Mimo to wciąż należy on do najbardziej zagrożonych i wymagających ochrony gatunków nietoperzy. Krajową populację szacuje się na około 4500 osobników Ponieważ kolonie letnie tego nietoperza znajdują się prawie wyłącznie na strychach drewnianych kościołów, działania ochronne skupiają się na opiece nad zasiedlanymi obiektami. W tym zakresie ogromną pracę wykonało Towarzystwo Ochrony Przyrody Pro Natura z panem Rafałem Szkudlarkiem. Do tej chwili przede wszystkim dzięki ich pomocy wyremontowano dla podkowców już 30 kościołów, w tym wspomniane w Bukowcu, Paleśnicy i Bruśniku, za kwotę prawie 5 mln. złotych.

Kolejnym rzadkim i zagrożonym gatunkiem wystÄ™pujÄ…cym u nas jest nocek Bechsteina. W skali caÅ‚ej Europy temu nietoperzowi grozi wyginiÄ™cie. Niemniej jednak na niektórych terenach lokalnie jest dość liczny. Do takich obszarów zalicza siÄ™ również Pogórze Ciężkowicko – Rożnowskie. Inwentaryzacje z 2006 roku w Bukowcu, Rezerwacie „SkamieniaÅ‚e Miasto” i przy Dworku I.J. Paderewskiego w Ciężkowicach, wykazaÅ‚y powszechnÄ… obecność tego ssaka. Obok nocka Bechsteina i podkowca maÅ‚ego do bardzo rzadkich i cennych gatunków nietoperzy tutaj wystÄ™pujÄ…cych należy doÅ‚Ä…czyć nocka orzÄ™sionego i mopka. Na uwagÄ™ zasÅ‚uguje również kolonia rozrodcza nocka dużego w Bobowej (okoÅ‚o 50 osobników). Podczas sprzÄ…tania strychu. zimÄ… 2008 roku, pryzma guana miaÅ‚a ponad pół metra wysokoÅ›ci. Co roku znajduje tam również okoÅ‚o 10 zimujÄ…cych borowców.

Wszystkich zainteresowanych nietoperzami i innymi walorami Pogórza zapraszam do Muzeum Przyrodniczego w Ciężkowicach. Zapraszam również na zajÄ™cia edukacyjne oraz wycieczki terenowe po Rezerwacie „SkamieniaÅ‚e Miasto”.

Wojciech Sanek
Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków w Ciężkowicach